TV-gids

David Zinman dirigeert de Deutsche Kammerphilharmonie in een uitvoering van W. A. Mozarts (1756-1791) Symfonie Nr. 39, KV. 543. Opgenomen in de Sophiensaal te München in 1991 en geregisseerd door Janós Darvas. Het werk is de eerste in een serie van drie die bekend staan als Mozarts laatste symfonieën, welke elkaar in rap tempo opvolgden in de zomer van 1988. Het eerste deel van de Symfonie Nr. 39 opent met een fanfareachtige introductie door de kopersectie. Verder bevat het werk een interessant minuet en trio dat voorzien is van Oostenrijkse volksmelodieën (“Ländler”) en een klarinetsolo.

Het toonaangevende Franse strijkkwartet Quatuor Ébène wijdde een opmerkelijk en ambitieus project aan de 250ste geboortedag van Ludwig van Beethoven (1770-1827): het viertal nam álle werken voor strijkkwartet van de grote componist op. Vijf jaar lang dompelden violisten Pierre Colombet en Gabriel Le Magadure, altvioliste Marie Chilemme, en cellist Raphaël Merlin zich onder in die 650 pagina’s bladmuziek, waar Beethoven drie decennia lang zijn creativiteit in uitte. Hun inspanningen culmineerden in de herfst van 2020 in de integrale uitvoering van deze werken tijdens zes indrukwekkende concerten in de Philharmonie de Paris. Quatuor Ébène verkende elk facet van Beethovens strijkkwartetrepertoire: van de jeugdige Opus 18 strijkkwartetten tot de kwartetten Rasumovsky, Harp, en Serioso (Opus 59, 74, en 95) uit zijn middenperiode, en ten slotte de diepgang van zijn late kwartetten (Opus 127 tot 135). In deze uitzending speelt Quatuor Ébène Beethovens Strijkkwartet nr. 1 in F majeur, Op. 18, nr. 1; Strijkkwartet nr. 10 in Es majeur, Op. 74, "Harp"; en Strijkkwartet nr. 9 in C majeur, Op. 59, nr. 3, "Rasumovsky". Deze concertuitvoering werd op 13 oktober 2020 opgenomen in de Philharmonie de Paris.

De Oostenrijkse dirigent Franz Welser-Möst leidt zijn Cleveland Orchestra in een uitvoering van Wolfgang Amadeus Mozarts Divertimento nr. 2 in D-groot, KV 131, en Arnold Schönberg’s Variaties voor orkest, op. 31, opgenomen in Severance Hall in Cleveland, Verenigde Staten. Daarnaast maakt Welser-Möst een wandeling door ‘zijn’ Wenen, waarbij hij ons bijpraat over deze muzikale hoofdstad, waar zowel Mozart als Schönberg ooit woonden en werkten. Hij contrasteert het Divertimento nr. 2, geschreven door de 16-jarige Mozart, met de Variaties voor orkest van de volwassen Schönberg.

Pianist Carter Johnson (Canada, 1996) vertolkt Maurice Ravel’s Valses nobles et sentimentales, en Paul Hindemith’s Sonate nr. 3 in Bes-groot, tijdens de eerste ronde van de piano-editie van het Concours musical international de Montréal 2024 (CMIM). Deze uitvoering werd opgenomen in de Bourgie Hall van het Montreal Museum of Fine Arts.

Conrad van Alphen leidt Sinfonia Rotterdam, het Octopus Symfonisch Koor en vier vocale solisten in een uitvoering van Ludwig van Beethovens Symfonie nr. 9 in d-klein, Op. 125 in De Doelen in Rotterdam in 2019. Van Alphen richtte Sinfonia Rotterdam op in 2000. Onder zijn bezielende leiding groeide het orkest uit tot één van de bekendste orkesten van Nederland. De Symfonie nr. 9 wordt over het algemeen beschouwd als Beethovens belangrijkste compositie. Hij completeerde deze symfonie in 1824, toen hij vrijwel volledig doof was. Ongebruikelijk in deze symfonie is onder meer het gebruik van een koor en vocale solisten in het laatste deel, waarin hij delen uit Friedrich Schillers gedicht “Ode an die Freude” (“Lofdicht aan de vreugde”) op muziek zette. De symfonie bestaat uit vier delen: Allegro ma non troppo, un poco maestoso, Molto vivace, Adagio molto e cantabile, en Finale. De vier vocale solisten zijn sopraan Gulnara Shafigullina, mezzo Claire Barnett-Jones, tenor Matthew Newlin, en bariton Frederik Bergman.

Het toonaangevende Franse strijkkwartet Quatuor Ébène wijdde een opmerkelijk en ambitieus project aan de 250ste geboortedag van Ludwig van Beethoven (1770-1827): het viertal nam álle werken voor strijkkwartet van de grote componist op. Vijf jaar lang dompelden violisten Pierre Colombet en Gabriel Le Magadure, altvioliste Marie Chilemme, en cellist Raphaël Merlin zich onder in die 650 pagina’s bladmuziek, waar Beethoven drie decennia lang zijn creativiteit in uitte. Hun inspanningen culmineerden in de herfst van 2020 in de integrale uitvoering van deze werken tijdens zes indrukwekkende concerten in de Philharmonie de Paris. Quatuor Ébène verkende elk facet van Beethovens strijkkwartetrepertoire: van de jeugdige Opus 18 strijkkwartetten tot de kwartetten Rasumovsky, Harp, en Serioso (Opus 59, 74, en 95) uit zijn middenperiode, en ten slotte de diepgang van zijn late kwartetten (Opus 127 tot 135). In deze uitzending speelt Quatuor Ébène Beethovens Strijkkwartet nr. 5 in A majeur, Op. 18, nr. 5; Strijkkwartet nr. 4 in c-mineur, Op. 18, nr. 4; en Strijkkwartet nr. 12 in Es-majeur, Op. 127. Dit concert werd opgenomen in de Philharmonie de Paris op 17 december 2020.

Stingray Brava reist de aarde rond op zoek naar de geheimen van 's werelds beroemdste operahuizen. Reis in deze aflevering mee naar Italië en ontdek alle wetenswaardigheden over het Teatro San Carlo in Napels. Nadat het oorspronkelijke koninklijke operahuis van Napels door een uitslaande brand was verwoest, werd het in recordtijd herbouwd onder leiding van architect Antonio Niccolini (1772-1850). Het gebouw werd op 12 januari 1817 heropend en is een schoolvoorbeeld van de bouwstijl van de Italiaanse operahuizen uit de achttiende en negentiende eeuw. Het ontwerp wijkt nauwelijks af van dat van andere theaters, al was het met z'n drieduizend zitplaatsen indertijd het grootste operahuis ter wereld – Napels was dan ook de grootste stad van Italië. Toen de zaal na de brand werd heropend stond het operaminnende publiek, dat van ver buiten de stadsgrenzen was samengekomen, versteld van de adembenemende architectuur. Napels is een bakermat van de Italiaanse opera, en daarmee van het hele operagenre. De beroemde conservatoria die de stad telde brachten musici en componisten voort als Domenico Cimarosa (1749-1801) en Giovanni Battista Pergolesi (1710-1736). Dankzij hun grote interesse in de liedkunst groeide Napels uit tot geboorteplek van de belcanto-stijl. Het uistekende orkest verleende het koninklijke theater z’n magnetische aantrekkingskracht op virtuose zangers en vertolkers van bravuraliederen. Deze documentaire richt zich dan ook op een recente Napelse premiere van Giuseppe Verdi’s Il trovatore (1853), een werk dat bij uitstek de Italiaanse opera belichaamt. Daarnaast geven we een historisch overzicht van de opvallendste Italiaanse componisten: vanaf 1815 was Gioachino Rossini (1792-1868) de artistiek leider van het Teatro San Carlo, waar hij veel van zijn werk in premiere zag gaan. Gaetano Donizetti (1797-1848) leidde het theater 16 jaar lang, waarin hij 16 opera’s voor het San Carlo schreef, waaronder het onsterfelijke Lucia di Lammermoor (1835). De belangrijkste Italiaanse operacomponist van de negentiende eeuw, Giuseppe Verdi (1813-1901), volgde hem op. Al sinds de première van één van zijn vroege werken, Alzira (1842), stond Verdi hier te boek als legende. Hij bleef verbonden aan het San Carlo, waar hij een jaar lang de artistieke leiding had. Van hem kwam het voorstel om een extra orkestbak aan te leggen.

Nadat de gelauwerde Italiaanse pianist Riccardo Schwartz alle 32 pianosonates van Ludwig van Beethoven opnam ter gelegenheid van de 250e geboortedag van die componist, besloot hij zich te wijden aan Robert Schumann’s repertoire voor piano solo. In dit programma speelt Schwartz diens Humoreske in Bes-groot, Op. 20. Schumann schreef dit werk in 1839 en droeg het op aan de Duits-Oostenrijkse componist Julie von Webenau. Het stuk verwijst naar humor als emotionele staat. Schumann ontleende zijn inspiratie aan de Duitse schrijver Jean Paul, die humor definieert als “een eindeloosheid aan contrasten”, “de kleine wereld naast de grote wereld plaatsen”, en waar “een soort gelach ontstaat die pijn en grootsheid bevat”. Humoreske is één geheel dat uit afwisselende delen bestaat. De veelgeprezen pianist Riccardo Schwartz (1986) treedt over de hele wereld op als solist, onder andere met wereldberoemde dirigenten als Gustav Kuhn en Yuri Temirkanov.

Bernard Haitink dirigeert de Berliner Philharmoniker in een uitvoering van het tweede deel Le Sacrifice uit Stravinsky's Le Sacre de Printemps. Onderdeel van het Europakonzert 1993 in de Royal Albert Hall te Londen.

Het sensationele Sollazzo Ensemble bezoekt in twee concerten uniek Bourgondisch repertoire. Het Leuvens Liedboek, pas recent ontdekt en nu gekoesterd door de Stichting Alamire, is een openbaring: niet alleen bevat het eeuwenlang vergeten repertoire, maar ook een exquise collectie late Bourgondische polyfonie. Nergens komt de sombere melancholie die Huizinga beschrijft zo mooi naar voren als in dit chansonnier.

De editie van het Europakonzert van 2011 vond plaats in het Teatro Real te Madrid. De Berliner Philharmoniker staat onder leiding van Sir Simon Rattle. Op het programma staan onder meer Joaquín Rodrigo's Concierto de Aranjuez, Emmanuel Chabriers España en Sergeij Rachmaninoffs Symfonie Nr. 2. Solist is flamencogitarist Juan Manuel Cañizares, wiens techniek, veelzijdigheid en sensitiviteit hem tot een van de meest geliefde gitaristen van de afgelopen decennia maken.

Sergej Rachmaninov was de eerste die opstond om de uitvoering van zijn Pianoconcert Nr. 3 door de legendarische pianist Vladimir Horowitz's (1903-1989) te prijzen. Rachmaninov hoorde Horowitz het werk spelen in 1928, toen de in Kiev geboren Horowitz net in New York was aangekomen. Rachmaninov zei hierover: "Hij slikte het in één keer door." Vijftig jaar later, op 24 september 1978, liet Horowitz zijn publiek eens te meer versteld staan met zijn interpretatie van dit monumentale werk. Bijgestaan door de New York Philharmonic onder leiding van Zubin Mehta gaf hij een bijzondere uitvoering van dit werk als onderdeel van de viering van de vijftigste verjaardag van zijn Amerikaanse debuut. Zijn onvergetelijke vertolking - de laatste keer dat Horowitz zich aan dit pianoconcert zou wagen - werd door de hele VS uitgezonden op radio en televisie. Deze compositie, die pianisten die dit technisch monsterlijk uitdagende stuk aandurven eerbiedig "Rach 3" noemen, wordt wereldwijd geliefd en bewonderd.

Dit concert van het Brussels Philharmonic richt zich op de diverse muziekstijlen die hun stempel drukten op de eerste helft van de 20e eeuw. Naast het impressionisme van Claude Debussy's Jeux (1913) richten dirigent Michel Tabachnik en zijn orkest zich op één van de belangrijkste componisten van de hedendaagse muziek: Igor Stravinsky. Diens eerste compositie voor een ballet, De Vuurvogel (1910), vormt een hoogtepunt binnen dit concert. Het concert begint met Anton Weberns Fünf Orchesterstücke Op. 10 (1913). Het ontbreekt deze vijf ultrakorte werkjes aan onderling thematisch of tonaal verband, of enige andere traditionele opbouw: dat belooft een spannende luisterervaring!

De Italiaanse dirigent Andrea Vitello gaat zijn Ensemble BIOS voor in een uitvoering van ‘Someone Out There is Praying for Peace (Let Us Not Be the Reason), III’, geschreven door de hedendaagse, Canadese componist Rita Ueda. Naomi Sato is de solist in dit stuk voor het Japanse mondorgel shō en strijkinstrumenten. Ensemble BIOS is gespecialiseerd in 20e- en 21e-eeuwse muziek. Deze prikkelende uitvoering werd opgenomen in Chiesa di San Cristo in de Italiaanse stad Brescia.

De Mexicaanse dirigent Carlos Miguel Prieto leidt het Orquesta Sinfónica de Minería in een uitvoering van Aaron Coplands orkestsuite Appalachian Spring. De oorspronkelijk in opdracht van de legendarische danseres Martha Graham gecomponeerde Appalachian Spring (1944) is uitgegroeid tot een Amerikaanse klassieker. Hoewel het stuk voor een ensemble van 13 musici werd geschreven, bewerkte Copland het later voor volledig orkest. Deze uitvoering werd in 2021 opgenomen in het Auditorio Nacional in Mexico-Stad.

Het Deens Nationaal Symfonieorkest neemt ons mee op een spectaculaire symfonische ruimtereis in een buitenaards concertprogramma van filmmuziek. Onder leiding van de Nederlandse dirigent Antony Hermus gidst het orkest ons door het muzikale universum, met de muziek van iconische sciencefictionfilms als Avatar, Gravity, Interstellar en Star Wars, van de hand van vooraanstaande componisten als John Williams, Hans Zimmer en James Horner. Uitvoerende solisten in dit concert zijn Tuva Semmingsen, Christine Nonbo Andersen, Steffen Bruun en David Bateson. Deze uitvoering werd in augustus 2021 opgenomen in het DR Koncerthuset in de Deense hoofdstad Kopenhagen.

In de zomer van 2019 verkende Festival Oude Muziek Utrecht de muzikale nalatenschap van Napels: een culturele metropool vol tegenstrijdigheden én solidariteit. In de documentaire 'Napels – De vergeten hoofdstad van de muziek' maakt Thomas Höft, mede-curator van het festival, de kijker deelgenoot van sappige verhalen over en uit deze veelzijdige stad.

De Italiaanse dirigent Gianandrea Noseda leidt het London Symphony Orchestra (LSO) in een uitvoering van Ludwig van Beethovens Pianoconcert nr. 5 in Es-majeur, Op. 73, beter bekend als het 'Keizersconcert'. De Italiaanse pianist Beatrice Rana is de solist. The New York Times beschrijft haar als 'een van de meest verhelderende en wonderbaarlijk begaafde artiesten van de nieuwe generatie'. Beethovens Vijfde Pianoconcert opent met een groots, majestueus akkoord, gevolgd door een briljante pianopassage, waarmee de toon wordt gezet voor een van de meest geprezen werken in het pianorepertoire. Het werk, gecomponeerd tussen 1809 en 1811, weerspiegelt Beethovens dadendrang tijdens deze turbulente periode in de Europese geschiedenis. De durf, lyriek en virtuositeit van het werk dwingen bewondering af. Dit concert werd op 2 februari 2022 opgenomen in de Barbican Hall in Londen, Verenigd Koninkrijk.

Ensemble HOPE spitst zich volledig toe op het creëren en uitvoeren van hedendaagse muziek. Naast het verkennen van nieuwe vormen van moderne elektro-akoestische technologie, maakt het ensemble ook gebruik van de geschreven muzikale traditie, improvisatie en een bewerkt klassiek repertoire. Het Crystal Baschet (‘kristalorgel’) en de euphone vormen de basis van het geavanceerde instrumentarium van het ensemble. In hun uitvoeringen is dan ook vaak een rol weggelegd voor deze genegeerde en weinig gebruikte instrumenten. Ensemble HOPE bestaat uit Frederic Bousquet (euphone), Marc Antoine Millon (Crystal Baschat) en Armelle Marq (sopraan) en is ook nauw betrokken bij de ontwikkeling van een nieuwe generatie euphones. Het ensemble houdt zich voornamelijk bezig met het produceren van concerten en het organiseert masterclasses en workshops. Het ensemble heeft wereldpremières verzorgd in Denemarken, Duitsland, België, Frankrijk, Spanje, Italië, Zwitserland, Griekenland, China, Brazilië en Colombia. In deze showcase tijdens Classical:NEXT! 2019 te Rotterdam staan naast Bousquets eigen composities ‘Vénus’, ‘Epilogue’ en ‘en transit’ ook Purcells ‘Dido’s lament’ (arr. Millon), Händels "Lascia ch'io pianga", (arr. Millon) en werken van Satie, Steptoe en Bruno Giner op het programma.

Bariton Hugo Laporte (Canada) zingt ‘O vin, dissipe la tristesse’ uit Ambroise Thomas’ opera Hamlet; ‘Vy tak pechalny … Ya vas lyublyu’ uit Pjotr Iljitsj Tsjaikovski’s opera Schoppenvrouw; en ‘Cruda, funesta smania … La pietade in suo favore’ uit Gaetano Donizetti’s tragische opera Lucia di Lammermoor, tijdens de eerste ronde van de Voice Edition van het Concours musical international de Montréal 2022 (CMIM). Deze uitvoering is opgenomen in het Bourgie-paviljoen van het Musée des beaux-arts de Montréal.