TV-gids

Bernhard Haitink dirigeert de Berliner Philharmoniker in een uitvoering van Gustav Mahlers Symfonie Nr. 1. Deze uitvoering vond plaats in de Berliner Philharmonie in 1992 en werd geregisseerd door Barry Gavin. Mahler liet zich inspireren door Jean Pauls roman 'Titan' bij het schrijven van zijn Symfonie Nr. 1. In dit verhaal weet een artistiek begaafde man zijn plek in de samenleving niet te vinden. Uit wanhoop besluit zich van het leven te ontnemen. De symfonie kwam niet eenvoudig tot stand. Mahler componeerde het tussen 1887 en 1888, toen hij werkzaam was als tweede dirigent van de Opera Leipzig. De eerste versie van het werk was een tweedelig symfonisch gedicht. Deze originele versie werd voor het eerst uitgevoerd in 1898 in Budapest, maar werd niet goed ontvangen. Mahler besloot het werk flink te herzien, wat resulteerde in deze prachtige symfonie. Deze Symfonie Nr. 1 is een grootse prestatie van de jonge componist.

De talentvolle pianist Elena Bashkirova is sinds oktober 2020 de voorzitter van de Felix Mendelssohn-Bartholdy Foundation in Leipzig, waar zij de legendarische dirigent Kurt Masur opvolgde. In dit concert vanuit het Mendelssohn-Haus in Leipzig wordt Bashkirova bijgestaan door sopraan Juliane Banse, fluitist Emmanuel Pahud, cellist Claudio Bohórquez, klarinettist Karl-Heinz Steffens en pianist Ohad Ben-Ari in een kamermuziekprogramma dat in het teken staat van de muziek van Mendelssohn en diens zus Fanny Hensel. Het programma begint met Mendelssohns Pianotrio in d-klein, Op. 49. Wat volgt zijn een aantal Lieder: Mendelssohns Schilflied ‘Auf dem Teich, dem regungslosen’, Op. 71 nr. 4, en Reiselied ‘Der Herbstwind rüttelt die Bäume’, Op. 34 nr. 6; Hensel’s Vorwurf, Op. 10 nr. 2; Verlust, Op. 9 nr. 10; en Sehnsucht, Op. 9 nr. 7; Mendelssohns ‘Allnächtlich im Traume seh ich dich’, Op. 86 nr. 4; ‘Die Liebende schreibt’, Op. 86 nr. 3; en Nachtlied ‘Vergangen ist der lichte Tag’, Op. 71 nr. 6. Het programma gaat verder met een aantal van Mendelssohns Lieder ohne Worte voor vierhandig piano (Op. 62 nrs. 1-6, en Op. 67 nr. 1), met tot besluit Mendelssohns Drie stukken voor klarinet, cello en piano (arr. Ernst Naumann), bestaande uit Prelude, Op. 35 nr. 4, Lieder ohne Worte, Op. 53 nr. 2, en Duet, Op. 38 nr. 6. Deze uitvoering werd opgenomen in november 2020.

De Indiase dirigent Zubin Mehta (1936) werd in 1977 benoemd tot muzikaal leider van het Israëlisch Filharmonisch Orkest (IPO), en in 1981 werd zijn aanstelling uitgebreid tot muzikaal leider voor het leven. Op 18 juli 1996 leidde Mehta het IPO in de allereerste uitvoering van Richard Strauss’ symfonisch gedicht Till Eulenspiegels lustige Streiche, Op. 28. Mehta staat wereldwijd bekend als een van de grootste vertolkers van het grote symfonische repertoire, in het bijzonder van de romantische werken van Anton Bruckner, Gustav Mahler en Richard Strauss. Hoewel hij dit geliefde meesterwerk al talloze malen had gedirigeerd, was dit de eerste keer dat hij het vanaf het begin met het orkest instudeerde. Deze aflevering van ‘In repetitie’ toont de dialoog tussen Mehta en de musici, terwijl zij samen Strauss’ levendige toondicht verkennen.

Kunnen wij het creatieve brein van Ludwig van Beethoven ervaren als van binnenuit, en dan met name in de laatste fase van zijn leven, toen de componist met ernstig gehoorverlies te maken had? Pianist Tom Beghins recente opnames van Beethovens Pianosonates Op. 109, 110 en 111 zijn een artistieke verkenning van de manier waarop Beethovens musiceren werd gevormd door de werkomstandigheden die hij met hulp van collega's en vrienden wist te scheppen. Tom Beghin voert niet alleen Beethovens drie meesterlijke pianowerken uit op een magnifieke, nieuwe replica van Beethovens Broadwood & Sons fortepiano, hij maakt bovendien gebruik van een gereconstrueerde 'Gehörmaschine', een resonator zoals Beethoven die op zijn piano liet inbouwen zodat hij muziek kon blijven schrijven terwijl zijn gehoor achteruit ging. “U hoort het beter als u uw hoofd onder dit apparaat houdt, nietwaar?,” vroeg André Stein aan Beethoven. Twee eeuwen later kunnen wij zelf ervaren hoe Beethoven zijn eigen muziek hoorde, en ons afvragen: horen wij Beethovens muziek nu anders? Beghin lokt ons de 'gehoormachine' in, zodat we de essentie van Beethovens onstuimige en onweerstaanbaar poëtische muzikale vibraties niet alleen kunnen horen, maar ook voelen. 'Inside the Hearing Machine' nodigt ons uit een kijkje te nemen in de multi-sensorische speeltuin van een dove componist die een veel inniger band met zijn instrument had dan alleen de klank mogelijk maakte.

Sinds 1991 speelt de Berliner Philharmoniker ieder jaar een Europaconcert in een verschillende Europese stad. Hiermee herdenkt het orkest de oprichting van het orkest op 1 mei 1882, en vieren de musici het gedeelde erfgoed van de Oude Wereld. Het Europakonzert van 1997 vond plaats Koninklijke Opera te Versailles. Daniel Barenboim neemt niet alleen de rol van dirigent op zich. Te zien is de orkestsuite van Maurice Ravels Le tombeau de Couperin. Ravel schreef het werk ter ere van zijn vrienden die omkwamen tijdens de Eerste Wereldoorlog. Het orkest sluit af met een overdonderende uitvoering van Ludwig van Beethovens Symfonie Nr. 3, ‘Eroica’, die het begin van Beethovens creatieve middenperiode markeerde.

Josquins vindingrijkheid bij het verwerken van bestaand muzikaal materiaal blijft ongeëvenaard. De Catalaanse basbariton Josep Cabré en zijn Companyia Musical richten de schijnwerpers op een sterk staaltje van Josquins kunnen: de Missa Fortuna desperata, waarin de drie stemmen van een Italiaans lied zowel apart als gecombineerd worden ingezet – een technische tour de force die ook nog eens prachtig klinkt.

Eén van de eerste kerstgezangen die ooit werd opgeschreven is Pérotin de Grote’s Salvatoris Hodie. Deze prachtige 12e-eeuwse compositie, één van de eerste vierstemmige werken ooit, opent het sfeervolle kerstconcert van de Brussels Philharmonic, First Snow. Behalve ‘ars antiqua’ staat ook een uitvoering van twee eigentijdse melodieën op het programma van de hand van dirigent Bo Holten, die zich baseerde op teksten van de Ijslandse dichter Gunnar Gunnarsson (1889-1975). Enkele Poolse en Franse kerstliederen besluiten dit heerlijke kerstprogramma.

Mezzosopraan Magdalena Kožená laat niet alleen de ‘hemelse geneugten’ weerklinken in het laatste deel van Gustav Mahlers Symfonie Nr. 4: eerder in het concert wijdt ze zichzelf aan de engelachtige schoonheid en intieme eenvoud van Mahlers Rückert Lieder. Vrijwel alle liederen die Mahler vóór 1900 componeerde baseerde hij op teksten uit Des Knaben Wunderhorn, een collectie volksgedichten uitgegeven door Clemens Brentano en Achim von Arnim. Later richtte Mahler zich op het werk van één dichter, de Frankische orientalist en vertaler Friedrich Rückert. Mahler gaf toe dat diens gedichten hem zo diep raakten dat het voelde alsof hij ze zelf had geschreven. In het laatste Lied, Ich bin der Welt abhanden gekommen, citeert hij een frase uit het Adagio van zijn Symfonie Nr. 4. Toen men hem vroeg wat dat wilde zeggen, legde hij uit dat dit citaat hemzelf belichaamde.

Léon Spierer leidt het Orquesta Sinfonica de Minería tijdens het Concerto de San Silvestre. Solist is sopraan Jéssika Arévalo. Het tweede en laatste deel van dit feestelijke concert, dat in dit programma aan bod komt, begint met het Adagio uit Joseph Haydns "Afscheidssymfonie" nr. 45 (Hob I:45) en komt ten einde met Antonin Dvořáks Symfonie nr. 8, Op. 88. Deze symfonie werd voltooid in 1889 en beleefde in 1890 de première. In tegenstelling tot Dvořáks andere composities uit deze periode is de muziek vrolijk en optimistisch.

Ter gelegenheid van haar 80e verjaardag dook de Argentijnse pianiste Martha Argerich in het kamermuziekrepertoire in dit prachtige concert, opgenomen in het Franse Château de Chantilly. Tijdens dit concert wordt de 'Grande Dame' van de piano wordt vergezeld door violisten Maksim Vengerov en Tedi Papavrami, cellist Mischa Maisky en door haar dochter Lyda Chen-Argerich op altviool in een uitvoering van Robert Schumanns Pianokwintet in Es majeur, Op. 44. Dit optreden werd opgenomen op 12 juni 2021.

Cellist Nicolas Altstaedt speelt J. S. Bachs Suite nr. 5 in c-klein voor solo cello, BWV 1011. Deze uitvoering is opgenomen in Sint-Mariakerk in het Duitse Wittenberg.

De gevierde Duitse violist Isabelle Faust speelt J. S. Bachs Partita nr. 2 in d-klein (BWV 1004). Dit werk behoort tot de beroemde collectie Sonates en Partita’s voor viool solo (BWV 1001-1006). Partita nr. 2 bestaat uit vier dansen, met tot besluit de beroemde Chaconne, een monumentaal werk binnen het vioolrepertoire. In deze chaconne werkt Bach een reeks variaties op een thema uit, waarin hij allerlei complexe harmonische mogelijkheden verkent. Deze uitvoering uit 2020 werd opgenomen in de Thomaskirche in het Duitse Leipzig.

De Venezolaanse dirigent Giovanni Guzzo leidt het Camerata Fundación EDP van muziekschool Reina Sofía in een concert vol temperament. Het programma begint met de etherische ‘Danza degli spiriti beati’ (Dans der zalige geesten) uit Christoph Willibald Gluck’s opera Orfeo ed Euridice, met fluitist Matthew Raymond Origel. Het concert gaat verder met vocale meesterwerken: J.S. Bachs briljante cantate-aria ‘Jauchzet Gott in allen Landen!’, BWV 51, met sopraan Marlin González Zúñiga en trompettist Marc Ferrando Pelegrí, en W.A. Mozarts jubelende motet Exsultate, jubilate, K. 165, met sopraan Carla Isabel Gómez del Pulgar. Tot besluit van het concert klinkt een groots klassiek meesterwerk: Mozarts dramatische Symfonie nr. 40 in g-klein. Deze uitvoering werd op 18 december 2024 opgenomen in het Auditorio Sony van muziekschool Reina Sofía in de Spaanse hoofdstad Madrid.

Het korte verhaal ‘A Descent into the Maelström’ (1841) van de Amerikaanse auteur Edgar Allan Poe gaat over twee vissers die tussen de bergachtige eilanden in het noorden van Noorwegen in een draaikolk terechtkomen. Slechts één van hen kan het navertellen. De Amerikaanse componist Philipp Glass baseerde een koorwerk voor het Australian Dance Theatre op dit verhaal. Dat werk werd in 1986 uitgevoerd op het Adelaide Festival of Arts. Ruim dertig jaar later nam Beacon Isle Films een arrangement van Glass’ werk voor symfonisch orkest op, uitgevoerd door het Arctic Philharmonic Orchestra and Choir onder leiding van dirigent Tim Weiss. Sopraan Berit Norbakken Solset is de solist. Het Artic Philharmonic Orchestra is het jongste, meest noordelijk gevestigde professionele orkest, dat jaarlijks zo’n 150 uitvoeringen geeft. Deze opname uit 2019 werd gemaakt op de Lofoten, in de spectaculaire omgeving waar Poe’s oorspronkelijke verhaal zich afspeelde.

De korte documentaire Summertime at the Domaine Forget toont u een klassieke parel: het onder musici internationaal hoog aangeschreven festival Domaine Forget van Saint-Irénée in het Canadese Quebec. De muziek- en dansschool van Domaine Forget is de gastheer van dit jaarlijkse festival ter promotie van muziek en dans. Van over de hele wereld reizen elke zomer 500 jonge musici naar Saint-Irénée om er deel te nemen aan één van Canada's belangrijkste muziekzomerscholen. Hen staat een intensief cursusprogramma te wachten vol masterclasses, privélessen, kamermuzieksessies, lezingen, interessante workshops, en een gevarieerde reeks concerten.

Jeditah is een experimentele songwriter, producer en zangeres uit Amsterdam. Ze wordt bijgestaan door Brendan Jan Walsh (cello) en Jordy Pama (synths/electronics). Al vanaf een jonge leeftijd werd Jeditah ondergedompeld in de wereld van de klassieke muziek en reisde ze mee met het muziekgezelschap van haar ouders. Jeditah vindt inspiratie in het werk van artiesten als Björk, James Blake, Laurie Anderson en PJ Harvey. Toen ze haar eigen muziek begon te maken gebruikte ze enkel haar stem, eventueel voorzien van elektronische beats en synthesizers. Samen met Electric AlleyCat heeft Jeditah inmiddels naam gemaakt als zangeres en songwriter. Naast optreden en opnemen met haar band creëert ze gelaagde soundscapes door gebruik te maken van oude opnames en zelfgemaakte samples. Hieruit ontstaat haar eigen speelse, melancholische en avontuurlijke geluid; muziek die spreekt tot de verbeelding van de luisteraar. In dit concert tijdens Classical:NEXT! 2019 vanuit de Doelen in Rotterdam speelt ze onder meer "Horseman" "You & Me, "Lay Down", "The Night", "Differently" en "Private Space".