TV-gids

Een nieuwe generatie heeft de piano weer populair gemaakt: pianisten met een passie voor virtuositeit en een bereidheid om hun repertoire uit te breiden. Zij vullen de standaard klassieke meesterwerken aan met minder gespeeld werk en onbekende componisten. De serie Legato laat het publiek kennismaken met deze nieuwe generatie. Door het filmen van een portret krijgen we een inzicht in hun stijl., methodes en persoonlijke doelen. De Canadese pianist Marc-André Hamelin staat centraal tijdens deze aflevering. Hij speelt werken van Haydn (Pianosonate in E groot), Chopin (Pianosonate Nr. 3), Debussy (Préludes, boek twee), Hamelin (Etude No. 7) en twee korte stukken van Gershwin (Do, Do, Do en Liza).

Pierre Boulez (1925-2016) geldt als één van de belangrijkste figuren van de hedendaagse muziek. In dit optreden van het Gustav Mahler Jeugdorkest illustreert Boulez zijn meesterlijke begrip van de twintigste-eeuwse muziek. Hij volgt de revolutionaire harmonische ontwikkeling van het muzikale modernisme in drie modern-klassieke sleutelwerken: Richard Wagners Prelude Tristan und Isolde (1859), Arnold Schönbergs Pelléas en Mélisande (1903) en Alban Bergs Vioolconcert (1935). Het Gustav Mahler Jeugdorkest werd in 1986 opgericht op initiatief van dirigent Claudio Abbado (1933-2014). Het bestaat uit musici tot 26 jaar uit heel Europa. De solist in Bergs Vioolconcert is Akiko Suwanai, de jongste winnaar (1990) uit de geschiedenis van de Internationale Tsjaikovskiwedstrijd te Moskou.

Robert Giordano speelt Chopins Ballade Nr. 1, Op. 23. De eerste schetsen van het werk dateren al uit 1831, op het moment dat Chopin acht maanden in Wenen verbleef. De eerste Ballade werd voltooid in 1835, toen de componist zich in Parijs had gevestigd. In de ballade staan twee hoofdthema's centraal die na het doorlopen van verscheidene toonsoorten een krachtige Presto con fuoco introduceren, welke uitmondt in een vurige octavenloop. Het werk verwierf opnieuw bekendheid en populariteit, nadat het was verschenen op de soundtrack van Roman Polanski's film The Pianist (2002), uitgevoerd door de Poolse pianist Janusz Olejniczak.

De Berliner Philharmoniker telt als een van de beste orkesten ter wereld. Ook in Japan is het orkest zeer geliefd: dit concert uit 2000, dat werd opgenomen in Tokyo’s prachtige Suntory Hall, was dan ook een groot succes. Mariss Jansons dirigeert een prachtig programma met daarop de achtste symfonie van Antonin Dvorák, de Oberon Ouverture van Carl Maria von Weber, en het vioolconcert van Dmitri Sjostakovitsj, met stervioliste Hilary Hahn (*1979) als solist.

De Duitse organist Ullrich Böhme speelt composities van J. S. Bach op het orgel van de Thomanerkerk in de Duitse stad Leipzig in deze concertopname uit 2000. De Thomanerkerk is voor altijd verbonden met een aantal beroemde componisten, onder wie Felix Mendelssohn en Richard Wagner, maar bovenal met J. S. Bach, die er van 1723 tot zijn dood in 1750 ‘Thomaskantor’ was. Op het programma staan de Toccata in d-klein, BWV 565; Jesu, meine Freude, BWV 227/9; Nun danket alle Gott, BWV 657; Jesu bleibet meine Freude, BWV 147/6; Prelude en Fuga in a-klein, BWV 543; Vor deinen Thron tret ich hiermit, BWV 668; Toccata en Fuga in F-groot, BWV 540; en een aantal orgelkoralen uit Bachs Orgelbüchlein: In dich hab ich gehoffet, Herr, BWV 640; Wenn wir in höchsten Nöten, BWV 641; Wer nur den lieben Gott läßt walten, BWV 642; Alle Menschen müssen sterben, BWV 643; en Ach wie nichtig, BWV 644.

‘Messiah’ vertelt het levensverhaal van Christus. Een verhaal vol passie, vuur en goddelijke opoffering. Het is het bekendste werk van Georg Friedrich Händel. De componist schreef het Engelstalige oratorium in 1741 in een tijdsbestek van slechts drie weken. Vanaf de première in 1742 in Dublin is dit werk met als grote hit het ‘Hallelujah’ nog altijd immens populair. Deze uitvoering van Händels Messiah door het Nederlandse ensemble Ribatutta Music staat onder leiding van dirigent Dick Duijst en is opgenomen in de Grote Kerk in Ermelo. Solisten zijn Elvire Beekhuizen (sopraan), Rosina Fabius (alt), Oscar Verhaar (countertenor) Satriya Krisna (tenor) en Hans Voschezang (bas). Ribattuta Musica is een professioneel ensemble in een authentieke en kleine bezetting.

De Italiaanse klassieke pianist Costanza Principe (1993) kreeg haar eerste pianoles op haar zesde - en maakte haar debuut al op haar zevende. Het duurde niet lang of zij trad op als soliste bij talloze prestigieuze orkesten in Italië, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Zuid-Amerika. Wij zien haar hier optreden in 2021 in één van de oudste bestaande renaissancetheaters van Italië, het prachtige Teatro Olimpico in de noord-Italiaanse stad Vicenza. Zij speelt Johann Sebastian Bachs ‘Concerto italiano’ en ‘Ciaccona’ in pianotranscripties van Ferruccio Busoni.

Pianist Antonio Chen Guang (China, 1994) speelt Reflets dans l’eau uit Claude Debussy’s Images (boek I); Barbara Assiginaak’s Mzizaakok Miiniwaa Mzizaakoonsak (‘paardenvliegen en hertenluisvliegen’); Ludwig van Beethovens Sonate nr. 31 in As-groot, Op. 110; Ferruccio Busoni’s transcriptie van J. S. Bachs Ich ruf’ zu dir, Herr Jesu Christ, BWV 639; en Franz Liszts Mephisto Waltz nr. 1, S. 514 (Der Tanz in der Dorfschenke), tijdens het solorecital in de uit twee delen bestaande halve finale van de piano-editie van het Concours musical international de Montréal 2024 (CMIM). Deze uitvoering werd opgenomen in de Bourgie Hall van het Montreal Museum of Fine Arts.

Al decennialang viert de Berliner Philharmoniker haar verjaardag op 1 mei met een jaarlijks ‘Europakonzert’. In 2010 vond het Europakonzert plaats in het Engelse Oxford. Onder leiding van de beroemde pianist en dirigent Daniel Barenboim speelt het orkest een gevarieerd programma met onder meer Johannes Brahms’ Symfonie Nr. 1.

Het toonaangevende Franse strijkkwartet Quatuor Ébène wijdde een opmerkelijk en ambitieus project aan de 250ste geboortedag van Ludwig van Beethoven (1770-1827): het viertal nam álle werken voor strijkkwartet van de grote componist op. Vijf jaar lang dompelden violisten Pierre Colombet en Gabriel Le Magadure, altvioliste Marie Chilemme, en cellist Raphaël Merlin zich onder in die 650 pagina’s bladmuziek, waar Beethoven drie decennia lang zijn creativiteit in uitte. Hun inspanningen culmineerden in de herfst van 2020 in de integrale uitvoering van deze werken tijdens zes indrukwekkende concerten in de Philharmonie de Paris. Quatuor Ébène verkende elk facet van Beethovens strijkkwartetrepertoire: van de jeugdige Opus 18 strijkkwartetten tot de kwartetten Rasumovsky, Harp, en Serioso (Opus 59, 74, en 95) uit zijn middenperiode, en ten slotte de diepgang van zijn late kwartetten (Opus 127 tot 135). In deze uitzending speelt Quatuor Ébène Beethovens Strijkkwartet nr. 1 in F majeur, Op. 18, nr. 1; Strijkkwartet nr. 10 in Es majeur, Op. 74, "Harp"; en Strijkkwartet nr. 9 in C majeur, Op. 59, nr. 3, "Rasumovsky". Deze concertuitvoering werd op 13 oktober 2020 opgenomen in de Philharmonie de Paris.

Hoewel de grote Italiaanse componist Giuseppe Verdi zelf nooit werd toegelaten aan het Conservatorium in Milaan draagt dit beroemde instituut inmiddels wel zijn naam: ‘Conservatorio Giuseppe Verdi’. Onder de talloze talenten die hier wel de basis voor hun carrière legden zijn Giacomo Puccini, Alfredo Catalani, Claudio Abbado, Riccardo Chailly, Luigi Einaudi, Daniele Gatti, en Gianandrea Noseda. De vermaarde dirigent Noseda (*1964) geldt als één van de belangrijkste dirigenten van zijn generatie. Hij gaf onlangs een grote masterclass orkestdirectie aan het Conservatorio Giuseppe Verdi, waaraan studenten uit binnen- en buitenland deelnamen. Samen met een selecte groep studenten werkte hij drie dagen lang om een gevarieerd concertprogramma in te studeren. In deze documentaire ziet u hoe deze jonge, talentvolle musici composities van Mozart, Tsjaikovski, en Stravinsky instuderen onder de bezielende leiding van Maestro Gianandrea Noseda zelf.

De Russische pianist Dina Ivanova speelt Franz Liszt’s Totentanz, S. 525 in de solo-finale van het elfde Internationaal Franz Liszt Pianoconcours, dat plaatsvond in TivoliVredenburg in Utrecht. Totentanz (‘dodendans’) is één van de werken van Liszt waaruit zijn fascinatie met de dood spreekt. Het bestaat uit een reeks variaties op een onheilspellende gregoriaanse melodie, het Dies irae-motief.

Het muzikale collectief Les Dissonances werd in 2004 opgericht door violist David Grimal. Het ensemble werkt zonder dirigent en is samengesteld uit musici uit de best aangeschreven Europese orkesten, internationale solisten, en jong talent. In dit programma speelt Les Dissonances Wolfgang Amadeus Mozart’s Vioolconcert nr. 5 in A-groot, K. 219, ook bekend als ‘de Turkse’, met Grimal als solist. Op zijn eerste vioolconcert na schreef Mozart zijn andere vioolconcerten, vier in getal, in 1775, toen hij concertmeester was aan het Salzburgse hof. De bijnaam ‘de Turkse’ berust op het derde en laatste deel van dit vijfde vioolconcert. Het opvallende middendeel doet denken aan ‘Turkse muziek’ – een effect dat de componist bereikte door niet alleen de toonsoort in mineur te veranderen en het ritme aan te passen, maar ook door de cello’s en bassen ‘col legno’ te laten spelen, waarbij het hout van de strijkstok een percussie-achtige klank oplevert. Deze uitvoering werd in 2014 opgenomen in Cité de la Musique in Frankrijk.

Het Tafelmusik Baroque Orchestra en Trio Arabica brengen gezamenlijk een eerbetoon aan achttiende-eeuwse muziek en cultuur. De steden Leipzig en Damascus liggen beide aan oude handelsroutes en vormden belangrijke centra voor de wetenschap. De steden stonden ook bekend om hun koffiehuizen, waar muziek ten gehore werd gebracht door de meest vooraanstaande musici van die tijd. In dit concert staan werken van Bach, Telemann en Händel centraal, maar ook staan er enkele juweeltjes uit de Arabische klassieke muziek op het programma. In de sfeer van een cultureel café worden muziek, tekst en beelden gebruikt om de manieren te ontdekken waarop mensen uit alle uithoeken van de wereld samenkwamen om handelswaar, ideëen en kunsten uit te wisselen. Dit concert is opgenomen in het Aga Khan Museum te Toronto en is geproduceerd door Alison Mackey en geregisseerd door Marshal Pynkoski. Het Tafelmusik Baroque Orchestra, ookwel bekend onder de naam Tafelmusik, is een in Toronto gehuisvest barokorkest, gespecialiseerd in de oude uitvoeringspraktijk en -techniek. Het ensemble is opgericht in 1979 en bestaat uit negentien fulltime leden en wordt, wanneer nodig, aangevuld met gastmusici. Tafelmusik staat onder de muzikale leiding van de violiste Jeanne Lamon.

Iván Fischer dirigeert het Boedapest Festival Orkest in deze concertopname uit 2015 vanuit de Béla Bartók Nationale Concertzaal in Boedapest, Hongarije. Het concert begint met Sergej Prokofjevs Ouverture op Hebreeuwse thema's, Op. 34. Daarna schittert Thomas Zehetmair als soloviolist in Prokofjevs Vioolconcert nr. 2, Op. 63. Het tweede deel van het concert draait om Igor Stravinsky: muziek geschreven voor het ballet 'Jeu de cartes' (1937), en de Vuurvogelsuite nr. 2 (1919). Jeu de cartes behoort tot Stravinsky's neoklassieke werken en bestaat uit drie delen ('giften'). De Vuurvogelsuite nr. 2 is gebaseerd op de muziek uit het gelijknamige ballet, geschreven voor Sergej Diaghilevs Ballets Russes, dat in 1910 in Parijs de première beleefde.

Het exclusieve Balletgala van Praag, gehouden in de prachtige Staatsopera Praag, presenteert optredens van een aantal van de beste balletdansers van deze tijd. Onder de toptalenten in deze uitzending bevinden zich klinkende namen als Dmitri en Daniil Simkin, Maria Alexandrova en Sergey Filine, Jean Jacques Herment, en Viviana Franciosi! Deze ballerina’s en ballerino’s dansen hun favoriete klassieke en moderne choreografieën van legendarische choreografen als George Balanchine, Marius Petipa, José Limón, en John Neumeier.

Paul McCreesh dirigeert het Orquesta Gulbenkian en Coro Infantil da Academia de Música de Sana Cecília in een uitvoering van Benjamin Brittens (1913-1976) War Requiem, Op. 66. Solisten zijn Tatiana Pavlovskaya (sopraan), John Mark Ainsley (tenor) en Hanno Müller-Brachmann (bas). Deze uitvoering is opgenomen in het Grande Auditorio Gulbenkian te Lissabon in 2014 en is geregisseerd door Yan Proefrock. Britten componeerde het War Requiem ter gelegenheid van de inwijding van de Coventry Cathedral in 1962. Traditionale Latijnse requiemteksten worden afgewisseld door teksten van Britse dichter Wilfred Owen. Britten componeerde het werk voor een bezetting van sopraan, tenor, bariton, jongenskoor, orgel en twee orkesten: een symfonie- en kamerorkest. Het kamerorkest begeleidt de Engelse teksten, terwijl het symfonieorkest de in Latijn gezongen teksten ondersteunt.

De documentaire 'Heavenly Voices – The legacy of Farinelli' (2012) vertelt het verhaal van de castraat in de muziek: zangers die op jonge leeftijd werden gecastreerd om hun hoge stem te behouden, een wrede praktijk die voornamelijk in de zeventiende en achttiende eeuwen in zwang was. In die twee eeuwen liet het Europese publiek zich betoveren door de optredens van de castraten, waarbij succesvolle castraten als Farinelli opklommen tot hoge maatschappelijke posities en goed geld verdienden. Tegenwoordig worden voor castraten geschreven rollen vaak uitgevoerd door countertenoren. In deze documentaire bespreken countertenoren Max Emanuel Cenčić, Philippe Jaroussky, Andreas Scholl, Franco Fagioli en Jochen Kowalski de wereld van de barokopera. 'Heavenly Voices' is een film van Gino Pennacchi (schrijver) en Alessandro Scillitani (regie).

De gerenommeerde Mozartspecialist Sir Neville Marriner (1924-2016) dirigeert het Orchestra della Svizzera italiana in deze live-opname uit november 2005 vanuit het Palazzo di Congressi in Lugano, Zwitserland. Wolfgang Amadeus Mozarts opgewekte en lichtvoetige Concert voor fluit, harp en orkest (K.299) (1778) is één van de meest geliefde stukken van de Oostenrijkse componist. Solisten Patrick Gallois (fluit) en Fabrice Pierre (harp) voorzien Mozarts sprankelende sololijnen op subtiele wijze van extra schoonheid. Met Mozarts Ouverture van De Toverfluit (1791) en zijn Symfonie Nr. 39 in Es majeur (1788), twee juweeltjes uit de laatste jaren van de jonge componist, sluiten we dit heerlijke concertprogramma af, dat werd opgenomen in het kader van het Mozartherdenkingsjaar 2006.

De Italiaanse pianist Andrea Bacchetti treedt op als dirigent én solist in dit concert dat werd opgenomen in het Teatro Chiabrera in de Italiaanse stad Savona. Hij wordt begeleid door I Musici di Parma. Op het programma staan J.S. Bachs Prelude en Fuga in E-majeur, BWV 878 (Das wohltemperierte Klavier, Boek II, nr. 9), Joseph Haydns Pianoconcert nr. 11 in D-majeur (Hob. XVIII: 11), Bachs Prelude en Fuga in a-mineur, BWV 889 (Das wohltemperierte Klavier, Boek II, nr. 20), Wolfgang Amadeus Mozarts Pianoconcert nr. 24 in c-mineur, K. 491, en Bachs Prelude en Fuga in c-mineur, BWV 871 (Das wohltemperierte Klavier, Boek II, nr. 2). Deze uitvoering werd opgenomen op 17 januari 2025.

Tijdens een concert vanuit de kerk van Verbier bundelen de Griekse violist Leonidas Kavakos en de Chinese pianiste Yuja Wang de krachten in interpretaties van vioolsonates van Johannes Brahms. Kavakos werd in 1985 in één klap wereldberoemd door op 18-jarige leeftijd de eerste prijs te winnen tijdens het prestigieuze Sibeliusconcours. Samen met Yuja Wang, een van de populairste pianisten van deze tijd, vormt hij een meesterlijk kamermuziekduo. Op het programma staan Brahms' ‘Regensonate’ Op. 78, ‘Thunersonate’ Op. 100 en de laatste vioolsonate, Op. 108.

De Berliner Philharmoniker onder leiding van maestro Claudio Abbado verzorgt de eerste editie van het Europakonzert te Praag in 1991. Sindsdien wordt jaarlijks op 1 mei een concert gehouden in een andere Europese stad om de culturele samenwerking in Europa te bevorderen en de oprichting van het orkest te vieren op 1 mei 1882. Solisten tijdens deze eerste editie zijn sopraan Cheryl Studer en pianist Bruno Canino. Op het programma staan verscheidene werken van W. A. Mozart, zoals de ouverture en enkele aria’s uit de opera Don Giovanni, Symfonie Nr. 29 (KV. 201), “Ch'io mi scordi di te?” voor sopraan, piano en orkest (KV. 505) en Symfonie Nr. 35 (KV. 385).