TV-gids

Toen Johann Sebastian Bach in 1722 in het Duitse Köthen woonde, bracht hij een boek met preludes en fuga's in alle 24 majeur- en mineurtoonsoorten uit. Deze verzameling kreeg de naam Das wohltemperierte Klavier, Boek Een, BWV 846–869. Ongeveer twintig jaar later stelde Bach in Leipzig een vergelijkbare bundel samen, nu bekend als Das wohltemperierte Klavier, Boek Twee, BWV 870-893. Bach schreef deze reeks composities voor het 'klavier', wat zowel op klavecimbel, klavechord, of orgel kan duiden. Deze werken zijn zeer bepalend gebleken voor de geschiedenis van de Westerse klassieke muziek. In deze uitzending speelt Andrej Gavrilov Preludes en Fuga’s Nrs. 1 t/m 12 (BWV 846-857) uit Boek Een van Bachs Das wohltemperierte Klavier. De opname vond plaats in de New Art Gallery in Walsall, Engeland, in 2010.

In dit intieme kamermuziekconcert speelt de Franse luitist Thomas Dunford verschillende werken voor luit van J. S. Bach. Op het programma staan Suite voor luit in g-klein, BWV 995; Suite voor solo-cello in G-groot (gearrangeerd voor luit), BWV 1007; en Chaconne uit Partita voor soloviool in d-klein (gearrangeerd voor luit), BWV 1004. De in Parijs geboren luitist Thomas Dunford (*1988) ontdekte de luit op zijn negende. Hij studeerde aan het Conservatorium van Parijs en de Schola Cantorum Basiliensis, en nam deel aan masterclasses met vooraanstaande luitisten als Rolf Lislevand en Julian Bream. Hij is vaak als soloartiest of ensemble-lid te vinden op de belangrijke Europese muziekfestivals. Deze opname werd in 2017 gemaakt in het Concertgebouw van het Belgische Brugge.

Pianist Elias Ackerley (Verenigd Koninkrijk/Zuid-Korea, 2001) vertolkt Ludwig van Beethovens Sonate nr. 6 in F-groot, Op. 10 nr. 2; Franz Liszt’s Après une lecture du Dante: Fantasia quasi Sonata; en Alfred Grünfeld’s Soirée de Vienne, Op. 56 (concertparafrase op walsmotieven uit Johann Strauss’ Die Fledermaus), tijdens de eerste ronde van de piano-editie van het Concours musical international de Montréal 2024 (CMIM). Deze uitvoering werd opgenomen in de Bourgie Hall van het Montreal Museum of Fine Arts.

De documentaire How to get out of the Cage (2012) van de prijswinnende regisseur Frank Scheffer vormt een intiem portret van John Cage (1912-1992), een van de belangrijkste componisten van de twintigste eeuw. Van 1982 tot 1992 werkte Scheffer nauw samen met Cage en dit resulteerde in uniek beeld- en geluidsmateriaal, zoals interviews, muziekuitvoeringen en beelden van locaties die een belangrijke rol spelen in het leven en werk van de componist. In al zijn werk over Cage maakt Scheffer gebruik van de Chinese kansmethode I Tjing (het Boek der Veranderingen), die Cage ook gebruikte in zijn composities. Toch besloot Scheffer deze documentaire te structureren op de gebruikelijke manier: gebaseerd op keuzes.

In dit recital voert de Italiaanse pianist Roberto Giordana Brahms’ Sechs Klavierstücke (Op. 118) uit, gevolgd door twee Beethovensonates: De bekende ‘Mondscheinsonate’ No. 14, (Op. 27 Nr. 2) en Pianosonate Nr. 31 (Op. 110), één van Beethovens late sonates. Brahms voltooide de verzameling Klavierstücke in 1893 en droeg ze op aan Clara Schumann. Het is de voorlaatste compositie die Brahms voltooide. Dit concert is opgenomen in de Villa Visconti Borromei Litta te Lainate, Italië in 2017. Regie van Pietro Tagliaferri.

De Israëlische violist Itzhak Perlman is solist in een uitvoering van het Vioolconcert in D-groot, Op. 77 van Johannes Brahms (1833-1897). Perlman wordt begeleid door de Berliner Philharmoniker onder leiding van Daniel Barenboim. Zelden zijn zulke illustere namen samengekomen om dit technische stuk te bedwingen. Johannes Brahms voltooide zijn vioolconcert in 1878. Het werk is opgedragen aan zijn goede vriend Joseph Joachim, die tevens solist was tijdens de eerste uitvoering van het vioolconcert in 1879. Het werk is in vergelijking met andere vioolconcerten enkel weggelegd voor virtuoze violisten. Het werk vereist een groot technisch vermogen, door het aantal gebroken akkoorden, snelle passages en ritmische variatie.

De Italiaanse componist Claudio Monteverdi (1567-1643) componeerde in een halve eeuw negen boeken met madrigalen, waarmee hij bijdroeg aan de transformatie van het genre. De polyfone, a capella madrigalen van de late renaissance maakten plaats voor de 'concertato' madrigalen van de vroege barok, waarbij de focus verschoof naar het vermogen van muziek om emoties uit een tekst tot uitdrukking te brengen. In 2011 begonnen de Britse tenor Paul Agnew en het gerenommeerde barokensemble Les Arts Florissants met opnames van Monteverdi’s eerste acht boeken met madrigalen. In deze uitzending gaat Agnew Les Arts Florissants voor in de madrigalen van Boek I. Boek I verscheen op nieuwjaarsdag 1587 en bestaat uit zeventien vijfstemmige madrigalen. Deze uitvoering werd opgenomen in de Cité de la musique in Parijs, Frankrijk, in 2011.

Luca Vignali (hobo), Angelo De Angelis (klarinet), Carmine Pinto (hoorn), Eliseo Smordoni (fagot), en Linda Di Carlo (piano) spelen Ludwig van Beethovens Kwintet voor piano en blazers in Es-groot, Op. 16. Dit in 1796 voltooide stuk is waarschijnlijk gemodelleerd naar Mozarts Kwintet voor piano en blazers, K. 452. Beide kwintetten zijn geschreven voor dezelfde ongewone instrumentcombinatie, staan in dezelfde toonsoort, en volgen bovendien dezelfde driedelige opbouw. Een opvallend verschil is echter dat Beethoven, als pianovirtuoos, zijn pianopartijen schreef om de sterke punten van zijn eigen spel te benadrukken. De componist plaatst de piano dan ook regelmatig in het middelpunt van de aandacht. Beethoven bracht in 1801 twee versies van dit werk uit: als kwintet voor piano en blazers, en als kwartet voor piano en strijkers (eveneens aangeduid als Op. 16). Deze uitvoering werd op 23 juni 2022 opgenomen in het Auditorium Santa Cecilia in Perugia, Italië.

Enkele van de schitterendste bladzijden uit de 18de-eeuwse klavecimbelliteratuur hebben we te danken aan François Couperin. De vier boeken met ruim 220 solowerken behoren tot de toplaag van zijn oeuvre. Wij vonden vier klavierhelden die elk mogen grasduinen in hun favoriete bundel. Aurélien Delage waagt zich vandaag aan het encyclopedische eerste deel: het visitekaartje van een muzikale duizendpoot.

De Chinese pianist Zhu Xiao-Mei speelt J. S. Bachs Goldbergvariaties (BWV 988) op het Bachfestival Leipzig. Deze opname werd in juni 2014 gemaakt in de Thomaskerk, waar Bach het grootste deel van zijn carrière doorbracht als 'Thomaskantor': de muzikaal leider van het jongenskoor, het Thomanerchor. De Goldbergvariaties bestaan uit één aria en een verzameling van 30 variaties. Het werk verscheen in 1741 en ontleent z'n naam aan klavecinist Johann Gottlieb Goldberg. De Goldbergvariaties zijn geen melodische variaties op een thema – niet de melodie, maar de baslijn en akkoordprogressie van de aria vormen de basis voor de variaties. Elke derde variatie in de reeks van 30 is een canon met een stijgend patroon. De Goldbergvariaties behoren tot Bachs meest geliefde werken, die dankzij de legendarische opnames die Glenn Gould in 1955 en 1981 van dit werk maakte een nóg groter publiek hebben bereikt.

Anton Bruckners Symfonie Nr. 9 kan worden beschouwd als zijn afscheid van het leven. Al toen Bruckner in 1887 aan het werk begon, zat zijn gezondheid hem dwars. Hij uitte de hoop dat "God mij genoeg tijd zal gunnen om het te voltooien", en tijdens de jaren die volgden werkte hij onvermoeibaar verder. In eind 1894 had hij alleen de eerste drie delen af. Toen hij op 11 oktober 1896 overleed, liet hij zes verschillende versies van de finale na, die geen van allen voltooid waren. Desalniettemin is het een monumentaal werk geworden, met de imposante grandeur van een kathedraal. De vele details van deze architectonische kolos komen verbazingwekkend transparant tot leven in de handen van dirigent Franz Welser-Möst en het Cleveland Orchestra. Het orkest nam in de laatste dagen van oktober 2007 een krachtige, afgemeten uitvoering van deze symfonie op in de prachtige Gouden Zaal van de beroemde Musikverein in Wenen: op ditzelfde podium werd het werk in 1903 voor het eerst uitgevoerd.

Fabio Luisi dirigeert het Deens Radio Symfonieorkest in indrukwekkende uitvoering tijdens de viering van de 150ste verjaardag van de Deense componist Carl Nielsen. Naast Nielsens Symfonie Nr. 6 staat ook Rachmaninovs Pianoconcert Nr. 4 op het programma, met als solist de Franse pianiste Lise de la Salle. Het werk is een minder dan Rachmaninovs Tweede en Derde Pianoconcert en onderging meerdere revisies gedurende het leven van de componist. Het wordt gekarakteriseerd door veel chromatiek en ook zijn er duidelijke jazzachtige invloeden te horen. Luisi en de la Salle legden het Vierde Pianoconcert eerder al vast op CD. Dit concert is opgenomen in het DR Koncerthuset te Kopenhagen in 2017.

Het toonaangevende Franse strijkkwartet Quatuor Ébène wijdde een opmerkelijk en ambitieus project aan de 250ste geboortedag van Ludwig van Beethoven (1770-1827): het viertal nam álle werken voor strijkkwartet van de grote componist op. Vijf jaar lang dompelden violisten Pierre Colombet en Gabriel Le Magadure, altvioliste Marie Chilemme, en cellist Raphaël Merlin zich onder in die 650 pagina’s bladmuziek, waar Beethoven drie decennia lang zijn creativiteit in uitte. Hun inspanningen culmineerden in de herfst van 2020 in de integrale uitvoering van deze werken tijdens zes indrukwekkende concerten in de Philharmonie de Paris. In deze uitzending speelt Quatuor Ébène Beethovens Strijkkwartet nr. 15 in a, Op. 132. Deze concertuitvoering werd op 24 november 2020 opgenomen in de Philharmonie de Paris.

Quarteto Radamés Gnattali speelt Heitor Villa-Lobos' Strijkkwartet nr. 14 in het Palácio do Catete in Rio de Janiero in Brazilië. Dit ensemble werd opgericht in 2006 en bestaat uit Carla Rincón en Francisco Roa (violen), Fernando Thebaldi (altviool), en Hugo Pilger (cello). Het kwartet, dat zich specialiseert Braziliaanse muziek, is zeer actief in de muziekeducatie. Hun opname van de complete strijkkwartetten van Villa-Lobos is een grote verdienste en werd met enthousiasme onthaald door de internationale muziekpers. Op Villa-Lobos' Bachianas brasileiras na wordt het werk van de Braziliaanse componist voornamelijk in Latijns-Amerika uitgevoerd. Villa-Lobos wordt in zijn geboorteland op handen gedragen als componist, dirigent en docent. Hij heeft opera's, symfonieën, concerten, pianowerken, koormuziek en zeventien strijkkwartetten op zijn naam. Opgenomen in het Theatro Municipal in Rio de Janiero.

Robert Giordano speelt Chopins Ballade Nr. 1, Op. 23. De eerste schetsen van het werk dateren al uit 1831, op het moment dat Chopin acht maanden in Wenen verbleef. De eerste Ballade werd voltooid in 1835, toen de componist zich in Parijs had gevestigd. In de ballade staan twee hoofdthema's centraal die na het doorlopen van verscheidene toonsoorten een krachtige Presto con fuoco introduceren, welke uitmondt in een vurige octavenloop. Het werk verwierf opnieuw bekendheid en populariteit, nadat het was verschenen op de soundtrack van Roman Polanski's film The Pianist (2002), uitgevoerd door de Poolse pianist Janusz Olejniczak.

Met deze spetterende ijsdansproductie weten de Imperial Ice Stars zowel het publiek als tv-kijkers vanover de hele wereld met hun kunsten te betoveren. Deze uitvoering van Tsjaikovski’s De Notenkraker maakte onderdeel uit van de wereldtournee van 2011 en is opgenomen tijdens een liveshow vanuit Kaapstad, Zuid-Afrika. Tony Mercers uitmuntende regie, de spectaculaire setting, prachtige kostuums en lichtontwerp dragen alle bij aan deze bijzondere productie. De cast van 26 dansers, waaronder solisten Vadim Yarkov en Olga Sharutenko, wordt begeleid door het Manchester Symphony Orchestra onder leiding van Tim A. Duncan.

Johannes Brahms' Ein deutsches Requiem, Op. 45, schenkt de levenden troost met religieuze teksten die vanuit de traditie niet verbonden zijn met het liturgische karakter van requiemmissen. Hierdoor kent het werk een ongekende intensiteit. Deze muziek spreekt alle mensen aan, ongeacht hun geloof. Hoewel in een soortgelijk werk de emoties dicht aan het oppervlak liggen, maken de Wiener Singverein en het Cleveland Orchestra onder leiding van chef-dirigent Franz Welser-Möst korte metten met enig spoor van bombast, in deze concertuitvoering in de prachtige barokbasiliek van het Oostenrijkse Sankt Florian uit november 2016. De twee solisten van het programma – Hanna-Elisabeth Müller en Simon Keenlyside – zijn geen onbekenden op de wereldpodia. Waar de eerste een carrière heeft opgebouwd in de operawereld, als Liedervertolker én als concertzangeres, heeft de in Londen geboren Keenlyside een indrukwekkende loopbaan weten te baseren op de prestigieuze gastoptredens die hij het afgelopen decennia gaf.

Bariton Geng Lee (China, 1994) en pianist Nils Basters (Duitsland, 1989) vertolken Henri Duparc’s Chanson triste; ‘Ein Jüngling liebt ein Mädchen’ en ‘Am leuchtenden Sommermorgen’ uit Robert Schumanns Dichterliebe, Op. 48; ‘Litany’ uit John Musto’s Shadow of the Blues; Bart Vismans Vermeer’s Gold; ‘Hôtel’ uit Francis Poulenc’s Banalités, FP 107; en ‘Ging heut’ Morgen über’s Feld’ uit Gustav Mahler’s Lieder eines fahrenden Gesellen, tijdens de halve finale van het Internationaal Vocalisten Concours 2021 – Lied Duo. Dit optreden werd opgenomen in Het Noordbrabants Museum in ’s-Hertogenbosch.

Conrad van Alphen leidt Sinfonia Rotterdam in een uitvoering van Wolfgang Amadeus Mozarts Symfonie nr. 35 in D-majeur, K. 385, opgenomen in de Nieuwe Kerk in Den Haag in 2020. Van Alphen richtte Sinfonia Rotterdam op in 2000. Onder zijn bezielende leiding groeide het orkest uit tot één van de bekendste orkesten van Nederland. Mozarts Symfonie nr. 35 is ook bekend als de “Haffner Symfonie”. In 1782 verzocht de familie Haffner Mozart een stuk te schrijven ter gelegenheid van de verheffing in de adelstand van Sigmund Haffner. Mozart stemde in, en schreef in eerste instantie een serenade, die hij enkele maanden later opnieuw vormgaf als symfonie: de “Haffner Symfonie”. Eén van zijn revisies was de toevoeging van extra instrumenten in de eerste en laatste delen, wat een vollere klank opleverde. De symfonie bestaat uit vier delen: Allegro con spirito, Andante, Menuetto, en Presto.