TV-gids

Pierre Boulez (1925-2016) geldt als één van de belangrijkste figuren van de hedendaagse muziek. In dit optreden van het Gustav Mahler Jeugdorkest illustreert Boulez zijn meesterlijke begrip van de twintigste-eeuwse muziek. Hij volgt de revolutionaire harmonische ontwikkeling van het muzikale modernisme in drie modern-klassieke sleutelwerken: Richard Wagners Prelude Tristan und Isolde (1859), Arnold Schönbergs Pelléas en Mélisande (1903) en Alban Bergs Vioolconcert (1935). Het Gustav Mahler Jeugdorkest werd in 1986 opgericht op initiatief van dirigent Claudio Abbado (1933-2014). Het bestaat uit musici tot 26 jaar uit heel Europa. De solist in Bergs Vioolconcert is Akiko Suwanai, de jongste winnaar (1990) uit de geschiedenis van de Internationale Tsjaikovskiwedstrijd te Moskou.

Jean Paul’s roman ‘Titan’, waarin een artistiek begaafde jongeling zijn plaats niet kan vinden in de samenleving en zich uiteindelijk overgeeft aan wanhoop en zelfmoord, is de inspiratiebron geweest voor Gustav Mahlers Eerste Symfonie. Dit werk ontstond niet zonder slag of stoot: Mahler componeerde het tussen 1887 en 1888 toen hij in zijn 20-er jaren als dirigent werkzaam was bij de Opera in Leipzig. De eerste versie van het werk werd gezien als een symfonisch gedicht in twee delen, met titels die duidelijk een verhaal vertellen. Deze voorloper ging in 1898 in Boedapest in première maar werd slecht ontvangen. Mahler besloot het werk te reviseren: de beeldende titels werden geschrapt en hij liet het originele tweede deel (Blumine) vallen. Het resultaat is een prachtige symfonie, vol met muzikale verwijzingen. Zo is in het eerste deel een eerdere compositie van Mahler te horen (Ging heut' morgens übers Feld uit Lieder eines Fahrenden Gesellen), het tweede deel is een Oostenrijkse Ländler (een boerendans) en in het derde deel maakt hij een toespeling op een wel heel bekende melodie: ‘Vader Jakob’. Al met al is deze Eerste Symfonie een ongelofelijke prestatie voor zo’n jonge componist.

In 1994 nam Christa Ludwig afscheid van het internationale concert- en operapodium met een recital vanuit de Wiener Musikverein. In een programma gevuld met liederen, brengt ze een hommage aan de stad die haar spirituele thuis vormt en waar ze haar grootste successen boekte. Ludwig koos voor een selectie van werken door Weense componisten zoals Beethoven, Schubert, Mahler en Wolf. Ludwigs eerste concert in de Musikverein had plaats in 1965, zes jaar na haar debuut bij de Metropolitan Opera. Nu keert ze terug voor een uitzinnig publiek vol klassieke muziekliefhebbers met dit uitgebalanceerde liederenprogramma. Ze wordt begeleid door pianist Charles Spencer.

Op zijn zeventigste gold Claudio Abbado als één van de beste, meest gerespecteerde dirigenten ter wereld. Zijn staat van dienst is legendarisch: hij was achtereenvolgens muzikaal leider van La Scala in Milaan (1968-1986), toen bij de Weense Staatsopera (1986-1991), en de Berliner Philharmoniker (1989-2002). Abbado, een krachtige voorvechter van de ontwikkeling van jong muzikaal talent, speelde een sleutelrol bij de oprichting van het Chamber Orchestra of Europe, het European Union Youth Orchestra, en het Gustav Mahler Jeugdorkest. Na een periode van ziekte gaat hij een nieuwe fase in zijn carrière in: hij richt het Luzern Festivalorkest op. Filmmaker Paul Smaczny volgde de carrière van Abbado door de jaren heen op de voet, wat talloze interviews opleverde. In dit profiel bespreekt Abbado zijn leven en werk, zijn opvattingen over muziek, en zijn favoriete composities. Nooit eerder vertoond interviewmateriaal wordt afgewisseld met beelden van de dirigent tijdens repetities en in concert, gesprekken met vrienden en collega's, en archiefmateriaal. Dit portret plaatst deze "stille denker" in een nieuw en onverwacht licht.

Andrea Marcon dirigeert het La Cetra Barockorchester van Bazel en mezzo-sopraan Magdalena Kožená tijdens de 25e jubileumeditie van het Zwitserse Verbier Festival in 2018. Kožená’s muzikale kwaliteiten lijken wel oneindig te zijn. Haar stem verricht wonderen in een wijds repertoire, dat zich uitstrekt van songs van Cole Porter tot liederen van Duparc of Mahler. Toch blijft ze een zwak houden voor de barokperiode, zoals wordt geïllustreerd in dit recital vanuit de kerk in Verbier. Het programma is van opmerkelijke eenvoud: vocale werken worden afgewisselend met sprankelende instrumentale stukken. Het programma opent met Uccellini’s ‘Aria quinta sopra La Bergamasca’ en Monteverdi’s ‘Disprezzata Regina’, gevolgd door Merula’s ‘Folle è ben che si crede’ en ‘Ballo detto Polliccio’. Na Castello’s Sonate Nr. 15 en ‘Passacalio a quattro’ van Marini, wordt afgesloten met Monteverdi’s ‘Il Combattimento di Tancredi e Clorinda’ en G. F. Händels ‘Lascia ch'io pianga’.

Het Maggio Musicale Fiorentino (Florentijnse Muzikale Mei) is het oudste opera- en kunstfestival van Italië. Het werd in 1933 opgericht om hedendaagse en in de vergetelheid geraakte opera’s op de planken te brengen. In de loop der jaren heeft het festival zich verbreedt, en zijn orkestrale concerten er een vaste waarde geworden. Tijdens de editie van 2021 van het festival leidt maestro Daniel Harding het Orchestra del Maggio Musicale Fiorentino in een prachtig concertprogramma met Gustav Mahlers Symfonie nr. 1 in D majeur, 'Titan'. In 1888 voltooide Mahler zijn eerste symfonie. De componist ontdeed het van oorsprong vijfdelige stuk enkele jaren later van het tweede deel, 'Blumine', wat de uiteindelijke vierdelige versie opleverde die we tegenwoordig kennen. Deze uitvoering werd opgenomen in het Teatro del Maggio Musicale Fiorentino in Florence, Italië, in 2021.

De Indiase dirigent Zubin Mehta (1936) werd in 1977 benoemd tot muzikaal leider van het Israëlisch Filharmonisch Orkest (IPO), en in 1981 werd zijn aanstelling uitgebreid tot muzikaal leider voor het leven. Op 18 juli 1996 leidde Mehta het IPO in de allereerste uitvoering van Richard Strauss’ symfonisch gedicht Till Eulenspiegels lustige Streiche, Op. 28. Mehta staat wereldwijd bekend als een van de grootste vertolkers van het grote symfonische repertoire, in het bijzonder van de romantische werken van Anton Bruckner, Gustav Mahler en Richard Strauss. Hoewel hij dit geliefde meesterwerk al talloze malen had gedirigeerd, was dit de eerste keer dat hij het vanaf het begin met het orkest instudeerde. Deze aflevering van ‘In repetitie’ toont de dialoog tussen Mehta en de musici, terwijl zij samen Strauss’ levendige toondicht verkennen.

Maestro Myung-Whun Chung leidt het orkest en koor van het Maggio Musicale Fiorentino, uitgebreid met twee vocale solisten, in deze indrukwekkende uitvoering van Gustav Mahlers Symfonie nr. 2 in c mineur, 'Auferstehung'. Sopraan Christiane Karg en alt Claudia Huckle zijn de solisten. Deze vijfdelige symfonie werd geschreven tussen 1888 en 1894 voor groot orkest, koor, en sopraan- en alt-solist. Mahler verkent door de hele symfonie de thema's leven, dood en wederopstanding. Het eerste deel doet denken aan een begrafenismars, terwijl het tweede, een sierlijke Ländler, een scherp contrast vormt met het sombere karakter van het eerste. Het derde deel is een Scherzo, gebaseerd op Mahlers toonzetting van 'Des Antonius von Padua Fischpredigt' uit de cyclus Des Knaben Wunderhorn. De componist gebruikte ook een ander Wunderhorn-gedicht, 'Urlicht' (Oerlicht), voor het vierde deel, waarin zowel tekst als muziek door de alt worden gezongen. Het koor maakt zijn entree in het tweede deel van het vijfde en laatste deel in het 'Auferstehung'-koor. Deze uitvoering werd in 2021 opgenomen in het Teatro del Maggio Musicale Fiorentino in Florence, Italië.

De Welshe sopraan Margaret Price zingt Gustav Mahlers Rückert-Lieder. Zij wordt bijgestaan door het orkest van de Ludwigsburger Schloßfestspiele onder leiding van dirigent Wolfgang Gönnenwein. Mahlers vijf Rückert-Lieder vormen een liedcyclus gebaseerd op gedichten van Friedrich Rückert (1788-1866). In de zomer van 1901 voltooide Mahler zowel versies met piano- als orkestbegeleiding, maar hij schreef nooit een orkestversie voor het vijfde lied, “Liebst du um Schönheit” (‘Liefde om schoonheid’). Mahler schreef dit openhartige liefdeslied voor zijn bruid Alma Schindler. Deze uitvoering werd in 1988 opgenomen tijdens de Ludwigsburger Schloßfestspiele.

Bijna 10 jaar nadat dirigent Claudio Abbado de Berliner Philharmoniker verliet keert hij terug om eer te betuigen aan één van de grootste componisten van de 19e eeuw: Gustav Mahler. Mahler-expert Abbado maakte in zijn tijd als muzikaal leider van de Berliner Phiharmoniker diepe indruk met zijn Mahlervertolkingen. Samen met de beroemde zangeres Anne Sofie von Otter en de befaamde tenor Jonas Kaufmann (Echo Award “Zanger van het Jaar”, 2010) herdenken ze Gustav Mahlers 100e sterfdag met een uitvoering van zijn laatste symfonie, die hij onvoltooid achterliet bij zijn dood in 1911. Ook Das Lied von der Erde staat op het programma: de componist beschouwde dit werk als zijn persoonlijkste compositie.

De Indiase dirigent Zubin Mehta (1936) werd in 1977 benoemd tot muzikaal leider van het Israëlisch Filharmonisch Orkest (IPO), en in 1981 werd zijn aanstelling uitgebreid tot muzikaal leider voor het leven. Op 18 juli 1996 leidde Mehta het IPO in de allereerste uitvoering van Richard Strauss’ symfonisch gedicht Till Eulenspiegels lustige Streiche, Op. 28. Mehta staat wereldwijd bekend als een van de grootste vertolkers van het grote symfonische repertoire, in het bijzonder van de romantische werken van Anton Bruckner, Gustav Mahler en Richard Strauss. Hoewel hij dit geliefde meesterwerk al talloze malen had gedirigeerd, was dit de eerste keer dat hij het vanaf het begin met het orkest instudeerde. Deze aflevering van ‘In repetitie’ toont de dialoog tussen Mehta en de musici, terwijl zij samen Strauss’ levendige toondicht verkennen.

Alfred Brendel is de solist in Beethovens Pianoconcert Nr. 3. Daarnaast speelt het Lucerne Festivalorkest onder leiding van Claudio Abbado Bruckers Symfonie Nr. 7. Het Lucerne Festival is één van ’s werelds meest gerenommeerde festivals voor klassieke muziek. De geschiedenis van het festival begon met een inauguratieconcert op 25 augustus 1938 onder leiding van Arturo Toscanini. In 2003 werd Claudio Abbado, die al sinds 1966 geregeld op het festival te zien is, de muzikale leider van het nieuw opgerichte Lucerne Festivalorkest. Tot aan zijn dood in januari 2014 inspireerde hij zijn “familieorkest” tot het brengen van uitvoeringen van hoge kwaliteit. Het Lucerne Festivalorkest bestaat uit musici van het Mahler Chamber Orchestra, de Berliner Philharmoniker en internationale solisten.

Bernard Haitink dirigeert de Berliner Philharmoniker in een uitvoering van Gustav Mahlers Symfonie Nr. 4. Solist is sopraan Sylvia McNair. Deze uitvoering vond plaats in het Schauspielhaus te Berlijn in 1992. Mahler componeerde zijn Vierde Symfonie in 1899 en 1900 en het werk ging het daaropvolgende jaar in première te München. De symfonie bevat het lied “Das himmlische Leben”, welke Mahler al componeerde in 1892. Het lied beschrijft de visie van de hemel door de ogen van een kind en wordt gezongen door een sopraan in het vierde deel van het werk. De melodie dient zich al enkele keren eerder aan in de eerste delen van de symfonie.